O isyan bastırılırken

Tarihimizde 13 Şubat 1925'inin önemli bir yeri vardır. Bağımsız Türkiye Cumhuriyeti kurulmuş, devrimler gerçekleştirilmeye başlanmıştı. Halifeliğin kaldırılmasına tepki olarak 13 Şubat 1925 tarihinde Nakşibendi tarikatına mensup Şeyh Sait, Elazığ'ın Piran Köyü'nde müritleriyle isyan başlattı. Kürt harekatı olarak başlatılan silahlı isyan, bölgedeki Kürt yurttaşlarımızdan destek göremeyince silahlı irtica hareketine dönüştü ve bir haftada 14 ile yayıldı. Elazığ'a hakim oldular, Diyarbakır'ı kuşattılar.

İsyan başladığında Başbakan Fethi Okyar'dır. İsyanın bastırılmasında Okyar şiddetten yana değildi. TBMM, 25 Şubat'ta “Vatan Hainliği Yasası”nı değiştirdi, dini siyasete alet edenler vatan haini sayıldı. 1924'te başbakanlıktan istifa eden İnönü İstanbul'daydı. İsyan çıkınca Atatürk, CHP Başkan Vekili İnönü'yü Ankara'ya çağırdı. CHP grubunda isyanı bastırma yöntemi tartışıldı. Sonunda, Atatürk gruba çağrıldı.

İSTİKLAL MAHKEMELERİ KURULDU

Atatürk, “Milletin elinden tutmak lazımdır. İhtilali başlatanlar, tamamlayacaktır” dedi ve ağırlığını sertlik yanlılarından yana koydu. Başbakan Fethi Okyar istifa etti. İsmet İnönü ikinci kez Başkanlığa atandı. Hükümetin öncelikli görevi Şeyh Sait isyanının süratle bastırılması, ülkede huzur ve güvenliğin sağlanmasıydı. Yeni hükümet kendisine iki yıllığına geniş yetkiler veren Takrir-i Sükun Kanunu'nu Meclis'e getirdi. Diyarbakır ve Ankara'da İstiklal Mahkemesi kuruldu. Kısmi seferberlik ilan edildi. Basına sınırlamalar getirildi.

İsyanı bastırmakla görevlendirilen Adana Kolordusu nisan ortalarında Çapakcur-Genç bölgesinde Şeyh Sait ve adamlarını yakaladı. Diyarbakır İstiklal Mahkemesi, 389 sanıklı davada 29 idam cezası verildi. Dini propaganda ve tahriklerde bulunan parti 3 Haziran 1925'de kapatıldı. Mahkeme, şeyhlerin, müritlerin din ve tarikat ticareti ile geçinenlerin oynadıkları olumsuz rolleri dikkate alarak tekke ve zaviyelerin kapatılması gerektiğine de karar verdi. Aynı ihtiyacın Ankara'daki istiklal mahkemesince de belirtilmesi üzere 13 Aralık 1925 tarihli kanunla tüm yurtta tekke ve zaviyeler kapatıldı.

İNGİLİZ OYUNU SAHNEDE

Prof.Dr. Mehmet Haberal'ın kurucusu olduğu Başkent Üniversitesi'nin kültür yayını “Bütün Dünya” dergisinde çok ilginç yazılar yayımlanıyor. Emekli Tuğgeneral Dr. Cihangir Dumanlı, Şeyh Sait İsyanı'nda İngiliz parmağına dikkat çekiyor, isyanın Musul sorununun gündemde olduğu dönemde çıkarıldığını hatırlatıyor.

19 Mayıs 1924'de İstanbul'da başlayan görüşmelerde, İngiltere, Türklerle Kürtlerin ayrı topluluklar olduğunu, bölgedeki çoğunluğun Kürtlerde olduğunu, Kürtlerin Irak'a bağlanmak istediklerini savunuyordu. Türkiye ise Mondros Ateşkes Anlaşması'ndan sonra haksız olarak işgal edilen Musul'un kendisine ait olduğunu; Türklerle Kürtlerin kaderleri birbirine bağlanmış iki kardeş millet olduklarını savunmuştu. Sonuç alınamayınca 20 Eylül 1924'de konu Milletler Cemiyeti'ne (MC) götürüldü.

İşte Şeyh Sait isyanının olduğu günlerde Musul sorunu MC'nin gündemindeydi. İsyan Türkiye'nin savunduğu “Türk-Kürt kardeşliği” tezine gölge düşürmüştü. Türkiye'nin, Kürtlerin yaşadığı bölgede asayişi sağlayamadığı kanısını oluşturulmuştu. Sonuçta 1925 yılının Eylül ayında hazırlanan rapor doğrultusunda, Türkiye, Musul'u Irak'a terk etti.

İSYANCILARLA PAZARLIK YAPILMADI

Şeyh Sait'in isyanında İngiliz parmağını kanıtlayan belgeler ele geçirilmişti. Cihangir Dumanlı, Şeyh Sait isyanını madde madde şöyle değerlendiriyor:
1. Şeyh Sait isyanı, Cumhuriyet 1 yılını henüz doldurmamışken Cumhuriyet'in ve devrimlerin temeli olan laikliği ortadan kaldırmak için girişilen en önemli karşı devrim girişimidir.
2. İsyan, Kürt halkının katılmaması sayesinde bir Kürtçülük hareketine dönüşmedi.
3. Kurucu irade, Cumhuriyet'e ve laikliğe sahip çıkmak için tereddütsüz, süratli ve etkili olan önlemler alarak isyanı kısa sürede bastırdı.
4. İsyanın bastırılması diğer devrimlerin önünü açtı ve hızlandırdı.
5. İsyanın bastırılması için alınacak önlemler CHP grubunda ve TBMM'de tartışıldı, hukuk dışına çıkılmadı.
6. İnönü hükümeti kendisine geniş yetkiler veren Takrir-i Sükun kanununu amacı dışında kullanmadı.
7. ”Açılım” veya isyancılarla pazarlık yapılmadı.
8. İsyan, Musul sorununda İngiltere'ye avantaj sağladı, emperyalizmin çıkarları için çağdışı yobaz bir zihniyetle işbirliği yapabildiğini gösterdi.

Bazı olayları unutmayalım ve tarihten ders alalım. Çünkü, öğrenilecek çok ders var.

Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş

Saygı Öztürk > O isyan bastırılırken

Diğer Yazıları:
31/12/2019 “Vatan toprağı işgal altındayken”
29/12/2019 Ankara’da coşku, bizde hüzün vardı
27/12/2019 İslami bankada olmayanlar bizde başladı
25/12/2019 Kulelerde, FETÖ araştırmasını MHP istemiş
24/12/2019 Her olayın altından aynı kadın çıkıyor!
22/12/2019 Kanal İstanbul gerçekleri
20/12/2019 Özkök: FETÖ’ye hep dikkat çektim
18/12/2019 17 yıldır ödenmeyen namus borcu
17/12/2019 Eski vekiller de “çakarlı” olacak
15/12/2019 Skandal ihaleye, suç duyurusu
13/12/2019 İşte, Gökçek’in mal varlığı
11/12/2019 Vetonun ardından geleceklere bakalım
10/12/2019 Bunlar yapılmadan mücadele olmaz
  8/12/2019 İhalede 88 milyon lira farkın bir anlamı yok…
  6/12/2019 O veto edildi, ya diğer yasa?
  4/12/2019 Onca konutun parası kimin cebinde?
  3/12/2019 Bakan, Öksüz için ne söylemek istedi?
27/11/2019 O sanık, son güne kadar müdürdü
26/11/2019 Kadın öğretmenlere mezarlık görevi!
24/11/2019 Yavaş ne yapsın! 100 bin iş başvurusu 12 bin görüşme talebi
22/11/2019 Karar: Gökçek’in mal varlığı araştırılacak
20/11/2019 HDP, önemli bir karar aşamasında
19/11/2019 Hukukçuların sınavına besmeleli hazırlık kitabı
17/11/2019 Acı tablonun sorumlusu…
15/11/2019 Pes doğrusu! Bakanlık, öğretmenleri icralık etti

Takip et: @saygi_ozturk

..:: KİTAPLARI ::..

Vali Bey
Hem ağladım hem Yazdım. Efsane Vali Refik Arslan Öztürk
2021

Alaattin ÇAkıcı
Siyasette Bürokraside Cezaevinde
2020

Menzil - Bir taritkatın iki yüzü
Gittim gördüm ve yazdım.
2019

Hayalet İmam
Darbenin Görünmeyen Adamı Adil Öksüz
2019

Kripto Üçgeni
Yakın tarihin bilinmeyenleri ve FETÖ
2017

Okyanus Ötesindeki Vaiz
Çok gizli damgalı raporların ışığında MİT-Emniyet-Yargı üçgeninde Fethullah Gülen Gerçeği
2010

Kod Adı Mürted
Tanıklar ve Belgeler Işığında 15 Temmuz
2016

Balyoz'da Kumpas
Belgeleriyle Balyoz Davası ve Sonrası
2014

Örgüt Pazarı
Sağ-Sol Örgütler, Kürtçülük ve Tarikatlar
2013

Belgelerle 28 Şubat
Dünü ve bugünü ile 28 Şubat
2013

Son Babalar
Türkiye'deki yeraltı örgütlenmesinin değişen yüzü, değişen kimlikleri...
2011

Okyanus Ötesindeki Vaiz
Çok gizli damgalı raporların ışığında MİT-Emniyet-Yargı üçgeninde Fethullah Gülen Gerçeği
2010

MGK
28 Şubat'ta kapalı kapılar ardında neler yaşandı. Belgeleriyle bu kitapta..
2011

Taşeron Mesih
Mehmet Ali Ağca’yı belge ve bilgilerin ışığında daha yakından tanıyacaksınız
2010

Ölüm Kuyuları
İddiadan gerçeğe Şemdinli olayları
2009

Belgelerle Ergenekon
Herşey Ümraniye'de bulunan bombalarla başladı..
2008

5-6-2 Tamam Reis
Kırcı, Ağca ve bir dönemin cinayetleri
2008

Apo Olayının Perde Arkası
Abdullah Öcalan'ın yakalanışının ve sonrasının belgeler ile anlatımı
2009

33 Kurşun
33 erimizin şehit edildiği katliamın tanıkları anlatıyor
2008

İsmet Paşa'nın Kürt Raporu
İsmet Paşanın gizli raporu 75 yıl sonra ortaya çıktı
2007

Sınır Ötesi Savaş'ın Kurmay Günlüğü
1. Kuzey Irak Harekatı'nn Öyküsü
2007

Devletin Derinliklerinde
Belgelerle Sususrluk'un perde arkası
2002

Madalyalı Mahkum
Korkut Eken Olayı
2007

twitter.com/saygi_ozturk
tr.linkedin.com/in/saygiozturk
facebook.com/saygiozturk

Saygı Öztürk Kimdir

webmaster Site Haritası